Saturday, September 18, 2010

P S Y C H O L O G Y



Thuhma : Mizoram-ah Sunday School hi February 20, 1898-ah a lo ding tan a, 1923-ah Puitling leh Naupang P^wl-ah then a ni a, 1933-ah British Graded Lesson zulzuiin Naupang lam chu Pâwl hnih-ah, kum 9 hnuailam leh chunglam ah thenin, 1936-ah P^wl 3, Puitling, Junior, Intermediate-ah te then a ni leh a. 1942-ah Beginners, 1954-ah Senior Department leh 2005-ah Sakramen Department-ah te then a ni ta zel a ni.
Psychology : Greek tawngkam pahnih-‘Psyche’ leh ‘Logos’ atanga lakchhuah a ni a, Psyche chu ‘Rilru’, Logos chu ‘Chanchin’ tihna a ni a, Psychology chu Mihring mizia leh rilru puthmang sawina a ni.
1. Beginners Department (Kum 4 - 5) : Taksa Pianhmang : An sen lai hmel an paih tawh a, an taksa a thang chak a, tihrawl leh ruh insiam chho mek zel an ni a, insawizawi an mamawh. Che lovin an awm hleithei lova, an chau hma thung a, mut tam an la mamawh. Zuan, lawn leh taksa inbuktawk an la thiam lova, an kut leh ke an la hmang thiam tak tak lo. An mit leh beng a kham hma hle bawk.
Tawngkam : |awngkam thumal an la hre tlem hle a, an sawi duhzawng erawh chhumbung deuhin an sawi ve thei. |awngkam mawl te te chauh an la hrethiam. Mipa aiin hmeichhia In-ah an awm tam a, Nu nen an inbe zing a, tawngkam an thiam zawkin mipa aiin an tawng duh zawk tlangpui. Unau zinga fa u ber leh naupang malkhalh ten tawng hmang an thiam zual. An aw ki ala rual lova, ri s^ng leh hniam an la man thiam lo.
Rilru puthmang leh duhzawng : Thil ngaihtuah an zir ve tan a, an la thiam lem lo. An ngaihtuahna a peng zung zung a, ngun takin minute 5 vel thusawi an ngaithla thei, thil zirtir an nuam a, tihnawn an ning ngai lo. Mi thil tihdan leh tawngkam te an zir chak (Imitative Age). Thil khalh lawm lai a ni a, (Toy Age) hmeichhe naupang inkhualtelem phei chu Bruner-a chuan ‘Buaina tha leh hlawk tak a ni’ a ti. An dilchhut a, thil awmzia hriatchian leh hriatbel ch^kna in an tuihal (Questioning Age). Rilru kawi leh vertherna an la nei ve lova, mahse an thil neihte an uipui hle a, ‘Ka ta’ tih hi an thupui a ni. =hian kawm an la thiam lova, Nu leh pa tangnem la bel tlat an ni. Na tuar vang ni kherlo pawhin thinrim lantir n^n an tap mai thin. Rawng lar lam an ngaina hle.
Beginner zirlaite hi an la tenawi deuh a, kilkawi an la ngai hle a, an zinga awm a hlimawm duh hle a ni.
2. Primary Department (Kum 6 - 8) : Taksa Pianhmang : Kut leh ke hman dante leh taksa inbukt^wk dante an thiam ve viau tawh na a, an la thiam tak tak loh avangin an chesual deuh reng thin. Mahni-a inbual, kawrhak, sam khuih, pheikhawk hrui suih te an zirin an thiam ve tan. Naupang harh rual tak an ni a, che lovin an awm hlei theilo. Thil vawm te, thil man te, sakawr bakcheh hman te an thiam ve tan.
|awngkam : =awngkam thumal an lo hre hnem ve deuh tawh a, puitling thusawi pawh an ngaithla thiam ve tawh hle. Aw an hmang thiam tan a, an aw pawh a inrual khat duh hle.
Rilru puthmang leh duhzawng : Mi tihdan an chik a, zir an ching, an dilchhut a, zawhna zawh an peih hle. An h^wkdak a, hmuh ve leh khawih kher te an ch^k thin. Fak an lawm a, thil zirtir an thiam hma a, an ngaihtuahna a chak ve tawh hle. Minute 7 – 10 chhung vel ngun takin mi thusawi an ngaithla thei a, tum khatah thil tamtak hrilh chi chu an la ni lo. An rilru a la dawih a, hlauh pawh an ngah. Thinrim lantir nan an tap mai a, hmuh remchan apiang tihchhiat leh paih mai te an ching.
Zirtirtu te an ngaisang a, an thu an zawm deuh vek mai a ni. Primary Department zirlaite hi enkawl nuam rual tak an ni.
3. Junior Department (Kum 9 - 11) : Taksa Pianhmang : Naupan duhawmna leh an chum a reh a, an than a thut hunlai a ni. Mahni tawkin thei leh hria an inti ve tan. An tha a tho em em reng mai a, an kut leh ke an hmang thiam tawh hle a ni.
|awngkam : =awng hmang an thiam ve tawh hle a, an aw ki pawh a dikin a rual tha hle.

Rilru puthmang leh duhzawng : Naupang chhia anga han tah mai te an zak tawh a, mi mitmei an man thiam ve tawh. Nu leh pa tangnem an belh kha kalsanin thian ho zingah an tal tam ta a, thian kawm pawh an thiam tawh hle. Hmeichhia leh mipa an inthliar ve tan a, an inzah tawn ve deuh, thut ho tir chi an ni vak lo. Thil an thiam chak a, an thiam a bel bawk. Naupang zia an paih tan a, tleirawl nun la tem silo te an ni. Mawhphurhna an neihte an vei a, tihhlawhtlin ngei an tum thin. Ngaihtuahna an hmang thiam ve tak tak ta.
Junior Department naupangte hi kaihhruai nuam tak an ni a, an thil tih-ah an phur theih em avangin chanvo leh mawhphurhna pek thiam a pawimawh hle.
4. Intermediate Department (Kum 12 - 13), Sacrament Department (Kum 14) :
Taksa Pianhmang : An taksa a thang a, an fu ke a sei a, an taksa phu lovin an lu leh hnar a lian a, an nghawng te pawh a sei r^t mai. Hmeichhiat mipatna lamah an lo puitling ve tan ta a, chu chuan rilru zauthauna a siam sak. Ngil taka din rengte hi an peih vak lo. Ei tur tha an mamawh zual hunlai tak a ni.
|awngkam : Taksa pianphungah an lo puitling ve tan angin, an tawngkam chhuak te pawh a puitling ve tawh hle. Dan naranin mipa aiin hmeichhia ten sawi tur an hria.
Rilru puthmang leh duhzawng : In chhung aiin pawnlam nuam an ti a, Nu leh pa bula awm aiin thianho zinga awm nuam an tih hunlai a ni. =hian inkawm ngeih bik insiam hunlai a ni a (Gang Age), thianzaho chu 3/4 an ni tlangpui a, thil tha lam aiin thilsual tih an awn duh chawk. Zirna lama mi thiam (Educators) te chuan mihringin hun khirhkhan a tawn lai (Critical Period) a ni e an ti. Naupang anga en chi an ni tawh lova, puitling anga en chi lah an silo. =hian ho zingah tawng tam mahse, inchhungah chuan an ngawi leh tlat si. An chezia leh nunphung ngaihven an tul a, thiam taka enkawl hunlai a ni a, an rilru hliam palh a hlauhawm hle. Nuih an heh a, langsar riau a inhriatna an nei thin. Tlar hma leh a hmawr tawnga thut an hreh hunlai a ni. Thawmhnaw leh thil neih te dimdawi na chang an la hre vak lo.
Inter Department naupangte hian thil tihho nuam an ti a, zai thiam lai ber hun a ni. Uluk taka zirtir leh fuih an ngaih hun a ni.
5. Senior Department (Kum 15 - 17) : Taksa Pianhmang : An taksa a thang chak a, taksa bung hrang te pawh a inphut mawi tawh hle. Mipa-in ‘Pa’ taka awm leh lan an duh a, hmeichhia-in nalh loh an hlau a, an taksa nalhlo lai deuh awmte pawi an ti thei hle.
|awngkam : Puitling ang maiin tawngkam an thiam ve tawh a, thluaithlum, tawng dik leh nalh erawh an la hmang thiam lem lo, an aw te pawh (a bikin mipa) alo danglam tan.
Rilru puthmang leh duhzawng : Kohhran inkaihhruaina-ah pawh puitling, dan zawhkim, K=P member an lo ve ta a, kawng tam takah erawh an la puitling tak tak lo. An tuipui zawngah ngaihtuahna an seng peih a, rilru zawng zawng an pe thei. Thununna leh khuahkhirhna hnuaia kun an peihlo a, an tawng tam lova, an tawngkam chhuak pawh bung leh bak deuh hluk a ni a, tawngkam n^ leh dengkhawng deuh a hauh leh vin vak te an ngaitheilo. An rilru a hmanhmawh a, thil tih thuai thuai an duh thin. An thil hmuh leh hriatte an ngaihtuah zui peih a, a tha lam/chhe lamin rilru lian tak an pu ve tawh a ni.
=hianzaho (Peer Group) inkawm ngeih fal bik 2/3-ah an insiam a, an thiante chin dan an la chhawng chak a, ruihtheih thil ti an awm chuan an in tihhmuh duh hle. Khawvel hnam hrang hrang zingah meizial zuk hi puitling nihna lantirtu-a ngaiin he tih hunlai hian meizial zuk an ching duh. =hian tha an mamawh hunlai tak a ni. Ngaihsan leh tha tih an ngah ang bawkin, ngei zawng lah an ngah., zirtirtute zingah pawh an ngaihsan zawng leh an ngei zawng an thliar thuai thin.
Tleirawl nun atanga nulat tlangval an hriat hun tak hi rilru chanchin zir mite chuan kum 17 niin an hria a, Department danga naupangte uluk taka enkawl an pawimawh vek lain, Senior Department-a zirlaite erawh chu an taksa leh rilru nasa taka lo thang leh lo danglam an nih avangin rilru zir mite chuan helai hun hi an dah pawimawh bik a, thlipui tleh hun lai a ni (Storm and Stress Period).
6. Puitling Department : Puitlin hunlai hi mihring nun a hun thui lai ber a ni.
Kum 18 – 35 : Nula tlangval tantir, a thente chu nupui pasal nei tawh an ni. Nula tlangval tan vanglai hun a ni a, Nu leh pa thlazar hnuaia la awm an nih avangin rilru-ah vei an nei lem lo a, an nun a zalen a, an eng a thawl. Nupui pasal nei tawh, fa te hial pawh nei tawh pawh ni se nu leh pa belh tur neite chu nu leh pa kutah an la innghat th

No comments:

Post a Comment